بیرینجیسی. عرب دیلی‌نین گله‌جیی نه دئمکدیر؟

بیرینجیسی. عرب دیلی‌نین گله‌جیی نه دئمکدیر؟  

یازار:جۆبران خلیل جۆبران

دیل بۆتون میللتین و یا اوْنون عۆمومی ماهیتی‌نین یارادیجیلیق تظاهورلریندن بیریدیر. اگر یارادیجیلیق ضعیفله‌ییرسه، دیلین اینکیشافی دا دایانیر. اما معلوم اوْلدوغو کیمی، دایانماق تنززولدور، تنززولون آرخاسیندا ایسه اؤلوم و پۇچلوق دایانیر.

بئله‌لیکله، عرب دیلی‌نین گله‌جیی بۇ دیلده دانیشان خالقلار عائلهسی‌نین ایندیکی و گله‌جک یارادیجی دۆشونجه‌سیندن آسیلیدیر. اگر ایدئیالار یاشاسا، عرب دیلی‌نین گله‌جیی کئچمیشده اوْلدوغو قدر مؤهتشم اوْلاجاق. بئله اوْلماسا اوْنو قوْنشو یهودی و سۇرییا دیللری‌نین عاقیبتی گؤزله‌ییر.

بس بیز نَیی یارادیجی گۆج آدلاندیریریق؟

بۇ، میللتی ایره‌لییه آپاران قطعیتدیر؛ زیرا، میللتین قلبینده ناملوم اوْلانا ماراق، آجلیق، ائهتیراس، رۇحوندا ایسه اوْنون گئجه و گۆندوز حیاتا کئچیرمه‌یه چالیشدیغی آرزولار زنجیری واردیر. هر بیر حالقانی قت ائتدیکدن سوْنرا حیات یئنیسینی علاوه‌ ائدیر. شخصلرده بۇ، ایستئداددیر، جمعیتده ائنتوزیازم. آیریجا شخصلرین ایستئدادلی اوْلماسی ایسه جمعیتین گیزلی جهدلرینی کوْنکرئت آشکار فوْرمالاردا حیاتا کئچیرمک باجاریغیندان باشقا بیر شئی دئییل. ایسلاماقه‌درکی دؤورده شاعر بیر نؤو مۆژدچی ایدی. بئله کی، عربلر نه ایسه یئنی بیر شئی گؤزله‌مک وضعیتینده ایدیلر. بۆتپرستلیکدن ایسلاما کئچید گۆنلرینده اوْ، اینکیشاف ائده‌رک یئتکینلشیردی، بؤیومه و یئتکینلیک مرحله‌سینی یاشاییردی. پوْستکلاسسیک دؤوردن سوْنرا اوْ، ایکیلشدی، چۆنکی بۆتون ایسلام جمعیتی پارچالانیردی. شاعر ده همین مرهله‌لردن کئچیردی، اوْ یۆکسه‌یه قالخیر، اؤز گؤرکمینی دیَیشیر، بضا فیلوْسوْف کیمی، بضا حکیم کیمی گؤرونوردو، حتی آستروْنوْم بئله اوْلوردو. نه قدر کی، عرب دیلینده یارادیجیلیق گۆجونو مۆرگو تۇتمامیشدی، هر شئی بئله ایدی. بۇ گۆج ضعیفله‌دیکجه شاعرلر قافییپردازلارا، فیلوْسوْفلار ازبرچیلره، حکیملر فێریلداقچیلارا، آستروْنوْملار آستروْلوْقلارا چئوریلدیلر.

بئله‌لیکله، عرب دیلی‌نین گله‌جیی بۇ دیلده دانیشان خالقلارین یارادیجی گۆجوندن آسیلیدیر. اگر اوْنلار خۆصوصی ماهیته و معنوی بیرلییه مالیک اوْلسالار و اۇزون سۆرن یۇخودان سوْنرا بۇ ماهیتده یارادیجی گۆج اوْیانسا، دئمه‌لی عرب دیلی‌نین گله‌جیی ده کئچمیشی کیمی مؤهتشمدیر. عکس حالدا اوْنون گله‌جیی یوْخدور.

ایکینجیسی. آوروْپا سیویلیزاسییاسی‌نین و قرب رۇحونون عرب دیلینه تأثیری نئجه اوْلا بیلر؟

تأثیر ایسه مۆعیین بیر قیدادیر کی، اوْنو دیل کناردان قبول ائدیر و سوْنرا چئینه‌یه‌رک اۇدور، اؤز مؤوجودلوغو اۆچون خئییرلی اوْلان هر شئیی منیمسه‌ییر. نئجه کی، آغاج دا ایشیق، هاوا و توْرپاغین اِلِمِنتلرینی بۇداقلارا، یارپاقلارا، چیچک و مئیوه‌لره چئویریر. اما اگر آنجاق دیل وارسا، دیش و مده یوْخدورسا، اوْندا یئمکدن بیر فایدا اوْلماز، اۆسته‌لیک اوْ، اؤلدوروجو زهره چئوریلر. نه قدر آغاجلار حیاتی آلداتماغا جهد ائده‌رک کؤلگه‌ده گیزلنمه‌یه چالیشیرلار، اما گۆنشه چێخان کیمی سوْلور و مهو اوْلورلار. آتالار دئمیشکن، "تامارزیدان آل، دادانمیشا وئر".

قرب رۇحو بشر حیاتی‌نین مرحله‌لریندن، دؤورلریندن بیریدیر. بشر حیاتی دایم ایره‌لی گئدن نهنگ بیر یۆروشدور. یوْلدا قالخان قێزیلی توْزدان دیللر، تعلیملر، دؤولت اینستیتوتلاری یارانیر. یارادیجی میللتلر بۇ یۆروشه باشچیلیق ائدیرلر. "یارادیجی" ایسه "نۆفوذلو" دئمکدیر. سوْندا تقلید ائدن میللتلر گئدیر، تقلید ائتمک تأثیره مروز قالماق دئمکدیر. شرق اؤنده گئدنده، قرب ایسه گئری قالاندا بیزیم سیویلیزاسییامیزین اوْنون دیللرینه گۆجلو تأثیری وار ایدی.

آنجاق قرب ایره‌لی چێخدی و بیز آرخادان گلنلر اوْلدوق. طبیعی کی، قرب سیویلیزاسییاسی هم بیزیم دیلیمیزه، هم دۆشونجمیزه، هم ده اخلاقیمیزا.

قرب خالقلاری کئچمیشده بیزیم حاضیرلادیقلاریمیزلا قیدالانیر، چئینه‌ییر، اۇدور و اؤز مؤوجودلوقلاری اۆچون بۆتون خئییرلی شئیلری منیمسه‌ییردیلر. ایندی ده شرقین خالقلاری قربین حاضیرلادیغینی یئییر، آنجاق خئیرینی منیمسمیرلر، یالنیز قربلیلری تقلید ائدیرلر. باخ، منی قوْرخودان و ناراحات ائدن ده بۇدور! شرق گاه دیشلری تؤکولموش قوْجا، گاه دا دیشلری هله چێخمامیش کؤرپه تأثیری باغیشلاییر.

قرب رۇحو بیزه هم دوْستدور، هم دۆشمن. اوْنا گۆج گلیریکسه، دوْست، اوْ بیزه قالیب گلیرسه، دۆشمندیر. اوْنا اۆرگیمیزی آچیریقسا دوْست، اۆرگیمیزی اوْنا وئریریکسه دۆشمندیر. اوْندان بیزیم اۆچون بۆتون خئییرلی شئیلری گؤتوروروکسه دوْست، رۇحوموزو اوْنا خوْش اوْلان حالا سالیریقسا دۆشمندیر.

اۆچونجو. مۆعاصیر سییاسی اینکیشافین عرب اؤلکلرینه تأثیری نئجه‌دیر؟

قربده و شرقده بۆتون یازیچی و مۆتفککیرلر بیر فیکیرده همریدیرلر کی، عرب اؤلکلری سییاسی، اینزیباتی و رۇحی خاوْس وضعیتینده‌دیرلر. اوْنلاردان چوْخو اساساً بۇ فیکیرده‌دیرلر کی، خاوْس داغیلمانین و تنززولون سببیدیر.

من ایسه سوْروشورام: بۇ خاوْسدور، یوْخسا یوْرغونلوق؟ اگر یوْرغونلوقدورسا، اوْندا بۇ، میللتین سوْنو و خالقین مهوی دئمکدیر. یوْرغونلوق آلاتوْرانلیقدا جانوئرمه‌دیر، یۇخودا اؤلومدور.

اگر بۇ، حقیقتن ده خاوْسدورسا، منیم عقیده‌مه گؤره، خاوْس همیشه خئییر گتیریر، چۆنکی اوْ، سرخوْش یۇخو آییلما ایله حیسسیاتسیزلیق فعالیتله عوض اوْلوناندا میللتین گیزلی ایمکانلارینی آشکارلاییر. آغاجلاری شدّتله سیلکله‌ین طۇفان کیمی اوْنلاری کؤکوندن چێخارتمیر، یالنیز قۇروموش بۇداقلاری سێندیریر و ساری یارپاقلاری تؤکور. هر دفعه‌ هله طبیعی تمه‌لینی قوْرویوب ساخلامیش میللتی خاوْس بۆروینده، بۇ اوْنون فردلرینده یارادیجیلیق گۆجونون، جمعیتینده ایسه حاضیرلیغین علامتینه چئوریلیر. دۇمانلیلیق حیات کیتابیندا ایلک، لاکین سوْن اوْلمایان سؤزدور، آخی دۇمانلیلیق خاوْس حالیندا بیر حیاتدیر.

بئله‌لیکله، سییاسی اینکیشاف عرب اؤلکلری‌نین خاوْسونو نیزاما، داخیلی چکیشمه‌لری باریشیغا چئویرر. اما اوْ، یوْرغونلوغو جوْشغویا، ازگینلیگی هۆنره چئویره بیلمز. دۇلوسچو گیلدن شراب و یا سیرکه اۆچون کۆپ دۆزلده بیلر، آنجاق قۇم و قمبردن هئچ نه دۆزلده بیلمز.

دؤردونجو. هر یئردمی آلی و اوْرتا مکتبلرده تدریس عرب دیلینده آپاریلیر؟ بۆتون فنلر بۇ دیلدمی کئچیلیر؟

عرب دیلی هر یئرده تدریس دیلی دئییل، اوْنون داخیل ائدیلدیگی مکتبلر ایسه صیرف میللی کاراکتئر داشیییر. مکتبلر خئیریچی جمعیتلرین، کوْنفئسسیوْنال کوْمیته‌لرین و دینی میسسییالارین الیندن دؤولتین الینه کئچمه‌ینه قدر اوْ، هئچ واخت بۆتون علملرین دیلینه چئوریلمه‌یه‌جک.

سۇرییادا، مثلا، بۆتون تحصیل صدقه‌ کیمی قربدن آلینیب، بیز هله ده آج و آجگؤز کیمی بۇ دیلنچی پایی‌نین چؤرگینی یئییریک. بۇ چؤرک بیزی یاشادیر، اما حیات وئرمکله یاناشی، هم ده اؤلوم گتیریر. حیات وئریر، چۆنکی بیزیم معنوی قۇوه‌لریمیزی اوْیادیر و آغلیمیزی طراوتلندیریر؛ اؤلدورور اوْنا گؤره کی، دۆشونجه‌لریمیزی آییریر، بیرلیگیمیزی ضعیفله‌دیر، اتفاقیمیزی پوْزور، ایجمامیزی پارچالاییر. بئله کی، بیزیم بؤیوک اؤلکمیز کاراکتئرینه و مئیللرینه گؤره مۆختلیف اوْلان کیچیک مۆستملکه اراذیلرینه چئوریلمیشدیر. هر مۆستملکه بیر قرب میللتینه تهکیم اوْلونوب، اوْنون بایراغی آلتیندا یاشاییر و اوْنون شرف و شؤهرتینی ترننوم ائدیر. آمئریکا مکتبینده علمه یۆنگولجه یییلنن گنج آسانلیقلا آمئریکانین نۇماینده‌سینه چئوریلیر. ایئزویت مکتبینده علمدن حالی اوْلان گنج فرانسانین ائلچیسی اوْلور. رۇس مکتبی‌نین پارچاسیندان تیکیلمیش کؤینک گئیینن گنج آرتیق رۇسییانی تمسیل ائدیر. و بئله‌لیکله، هر ایل هر مکتب اؤز نۇماینده‌لرینی حاضیرالییر. باخیش و سیلر آراسینداکی فرقین نئجه اؤنملی روْل اوْیناماسینا ان پارلاق ثبوتو سۇرییانین سییاسی گله‌جه‌یینه دایر مؤوقئلردن بیلمک اوْلار. اؤز بیلیکلرینی اینگیلیس دیلینده آلمیش اوْلانلار اؤز اؤلکه‌سینی آمئریکا و یا اینگیلتره‌نین پروْتئکتوْراتی کیمی گؤرمک ایسته‌ییرلر. فرانسیز دیللیلر ایسه اوْنون فرانسا طرفیندن ایداره اوْلونماسینی طلب ائدیرلر. بۇ دیللری بیلمه‌ین اۆچونجولر ایسه همین دؤولتلری اینکار ائده‌رک اؤز تسووور و ماراقلارینا اۇیغون سیاست یۆرودورلر.

حمایه‌سینده اوْخودوغوموز دؤولته سییاسی سیمپاتییامیز بلکه شرق آدامینا مخصوص میننتدارلیق حیسسی‌نین ایفاده‌سیدیر؟ اگر تیکینتی اۆچون بیر داش قوْیارکن بۆتؤو دیواری اۇچورورلارسا، بیر چیچک بسله‌ییب بۆتون مئشه‌نی مهو ائدیرلرسه، بیر گۆن بیزه حیات وئریب عصرلر بوْیو اؤلوم گتیریرلرسه، هانسی میننتدارلیقدان دانیشماق اوْلار؟!

قربده حقیقی خئییرخاهلار و گئنیشورکلی اینسانلار بیزه گؤندردیکلری چؤرگین ایچینه تیکان و ایینه قاتمیرلار. طبیعی کی، اوْنلار بیزه خئییر وئرمک ایسته‌ییردیلر، زیان یوْخ.

بس اوْندا تیکان و ایینه‌لر هارداندیر؟ بۇ باشقا سۇالدیر و من اوْنو گلن دفعه‌یه ساخلاییرام.

بئله. اگر هر یئرده - آلی و اوْرتا مکتبلرده - تدریس عرب دیلینده آپاریلسا و بۆتون علملر بۇ دیلده اؤیره‌نیلسه، اوْندا بیزیم سییاسی سیمپاتییامیز دا واحید اوْلار و میللی ماراقلاریمیز فوْرمالاشار، چۆنکی محض مکتبده سیمپاتییالار بیرلشیر و ماراقلار تعیینلشیر. اما بیز بؤیوین نسلی میللتین حسابینا اؤیره‌ده بیلمه‌ینه قدر بۇ اوْلمایاجاق. بیز ایکی بیر-بیرینه - بیری بدنه، دیگری رۇحا - ضد دۇران ایکی دئییل، بیر وطنین اؤولادی اوْلمایانا قدر بۇ اوْلمایاجاق. بیزه صدقه‌ کیمی وئریلن چؤرگی اؤز ائویمیزده بیشن چؤرکله عوض ائتمه‌یه قدر بۇ اوْلمایاجاق. چۆنکی پای ایسته‌ین دیلنچی پای وئرن خئییرخاها و حمایه‌دارا دیقته ائده بیلمز. اؤزونو پای آلانان وضعیتینه قوْیان وئرنه زید گئده بیلمز. وئره‌نین ایراده‌سی همیشه آزاددیر، حالبوکی پای آلانین آزاد ایراده‌سی هئچ واخت آزاد اوْلمور.

بئشینجی. عرب کلاسسیک دیلی مۆختلیف دیالئکتلره اۆستون گلیب اوْنلاری بیرلشدیره بیلرمی؟

خالق دئییملری دیَیشیر و جیلالانیر، اوْنلارین کوْبودلوغو سۆرتولوب یۇمشالیر، اما اوْنلار مغلوب دئییل و هئچ واخت دا اوْلمایاجاق، هئچ اوْلمامالیدیرلار دا، چۆنکی اوْنلاردیر ادبی دیلین و گؤزل نیطقین منبعیی.

دیللر باشقا شئیلر کیمی داها گۆجلونون ساغ قالماسی قانونونا تابعدیرلر. دیالئکتلرده ایسه بۇ گۆج داها چوْخدور و اوْنا گؤره ساغ قالیرلار کی، اوْنلار میللتین ایدئیاسینا و عۆمومی ماهیتین جهدلرینه داها یاخیندیرلار. من ساغ قالیر دئدیم، یعنی دیلین بدنی ایله بیرلشیب اوْنون آیریلماز حیصه‌سینه چئوریله‌جک. بۇندان باشقا، آوروْپا و آمئریکادا بیر سێرا ایستئدادلی شاعرلر وار کی، اؤزلری‌نین جوْشقون شعرلرینده، پوْئمالاریندا، نغمه‌لرینده خالق و ادبی دیلی اۇغورلو اۇیغونلاشدیرا بیلیرلر. منجه، عرب خالق پوْئزییاسی‌نین ائله یئنیلیکچی مئتوْنیمییالاری. کسکین مئتافوْرالاری، ظریف و یارادیجی ایفاده‌لری واردیر کی، اگر اوْنلاری قزئت و ژۇرناللاریمیزین صحیفه‌لرینی دوْلدوران کلاسسیک دیلده‌کی پوْئمالارلا یاناشی قوْیساق، اوْدون تایاسی‌نین یانیندا عطیرلی گۆل دسته‌سینه و یا مۇمییا کوْللئکسییاسی‌نین یانیندا اوْخویوب-اوْینایان قێزلار قاتارینا بنزه‌ییر.

مۆعاصیر ایتالیان دیلی اوْرتا عصرلرده خالق لهجه‌سی ایدی و یۇخاری طبقه‌ اوْنو بایاغی آدلاندیریردی. اما دانتئ، پئترارکا و آسسیزیلی فرانسیسک بۇ دیلده اؤزلری‌نین اؤلمز پوْئما و نغمه‌لرینی قوْشماغا باشلایاندا، اوْ، ایتالیان ادبی دیلینه چئوریلدی، لاتین ایسه رئاکسیوْنئرلرین چیگینلرینده گئدن تابوتدا چئوریلن سکئلئت اوْلاراق قالدی. مصرین، سۇرییانین، ایراقین خالق لهجه‌سی‌نین ال-مرری‌نین و ال-مۆتنببی‌نین دیلیندن فرقی، بایاغی لاتینلا اوْویدیی و وئرگیلی‌نین دیلینده‌کی فرقدن چوْخ دئییل. کاش کی، یاخین شرقده ده بیر بؤیوک شخص حۆضور ائدیدی و بۇ لهجه‌لردن بیرینده ائله مؤهتشم بیر کیتاب یارادایدی کی، اوْنون دیلی ادبی دیله چئوریلیدی! لاکین، منه ائله گلیر کی، عرب اؤلکلری اۆچون بۇنون احتیمالی آزدیر، چۆنکی شرق آداملاری بۇ گۆنه و گله‌جه‌یه نیسبتن کئچمیشه داها چوْخ مئیللیدیرلر. اوْنلار کؤنوللو و یا کؤنولسوز مۆحافیظه‌کاردیرلار. اوْنلارین آراسیندان بیر بؤیوک آدام چێخاندا، اوْ دا اؤز ایستئدادینی قدیمده‌کیلرین کئچدیگی یوْللارلا اۆزه چێخارتمالیدیر. قدیمده‌کیلرین یوْلو ایسه دۆشونجه‌نین بئشیگیندن قبره‌جن ان قێسا یوْلدور.

آلتینجی. عرب دیلینی دیریلتمه‌یین ان یاخشی اۆصولو هانسیدیر؟

ان یاخشی اۆصول، داها دوْغروسو، عرب دیلینی دیریلتمه‌یین یئگانه اۆصولو شاعرین اۆرگینده، دیلینده‌دیر. شاعر خالقین یارادیجی گۆجونون ایفادچیسی، رۇح عالمینده باش وئرنلری عقل دۆنیاسینا اؤتورن، فیکیر دۆنیاسیندا باش وئرنلری بیلیک خزینه‌سینه توْپلایان بیر بلدچیدیر.

شاعر دیلین هم آتاسی، هم آناسیدیر. دیل اوْنا تابعدیر: اوْنون آردینجا گئدیر و اوْنونلا برابر دایانیر. شاعر اؤلنده دیل اوْنون مزاری‌نین باشیندا آغلایا-آغلایا قۇرویوب قالیر و یئنه اوْنون الیندن تۇتوب آپاراجاق باشقا بیر شاعری گؤزله‌ییر.

اگر حقیقی شاعر دیلین یارادانی و خالیقیدیرسه، تقلیدچی اوْنون کفه‌نینی توْخویانی و قبرینی قازاندیر.

من شاعر دئینده هر یارادانی نظرده تۇتورام - بؤیویونو ده، کیچیگینی ده، هر ایلک کشف ائده‌نی - گۆجلونو ده، گۆجسوزو ده، هر ایختیراچینی - گؤرکملیسینی ده، تانینمامیشینی دا، عائله‌ حیاتی سئون هر کسی ایستر حاکم اوْلسون، ایستر دیلنچی، زامانا جوْشقونلوغون تیترگیشی ایله باخانی - ایستر فیلوْسوْف اوْلسون، ایستر اۆزوملویون گؤزتچیسی.

تقلیلدچی ایسه هئچ نه کشف ائتمه‌ین، یاراتمایاندیر. اوْ یالنیز اؤز معنوی دۆنیاسینی مۆعاصیرلریندن گؤتورور، ایدئیالاری‌نین پالتارلارینی اؤزوندن اولکیلرین پالتارلاریندان قوْپارتدیغی جێریقلاردان تیکیر.

شاعر دئینده، من ائله توْرپاق شۇملایانی نظرده تۇتورام کی، اوْ، اؤز توْرپاغینی آتاسیندان قالما کوْتاندان بیر آز دا اوْلسا فرقلنن بیر کوْتانلا شۇملاییر. اوْنون آردینجا گلنلر ایسه بۇ تزه کوْتانا تزه آد وئریرلر. باغبانی نظرده تۇتورام کی، اوْ، ساری و قێرمیزی گۆللر آراسیندا نارینجی گۆل ده بئجریر. اوْنون آردینجا گلنلر ایسه بۇ یئنی گۆلو یئنی آدلا چاغیریرلار. قوْنشوسونون توْخودوغوندان فرقلنن شکیللی بیر پارچا توْخویان توْخوجونو نظرده تۇتورام. سوْنرا اوْنون پارچاسینا یئنی آد وئرنلر تاپیلیر.

ایکی یئلکه‌نین اۆزرینده اۆچونجو یئلکن قالدیران دنیزچینی. بیر قاپیلی و بیر پنجره‌لی ائولر آراسیندا ایکی قاپیلی و ایکی پنجره‌لی ائو تیکن بننانی. رنگلری بیر-بیرینه قاتاراق ایندییه قدر اوْلمایان بیر رنگ آلان رنگسازی. سوْنرا دا دنیزچیلر، بننالار، رنگسازلار گلیر و اؤز محصوللارینا یئنی آدلار وئریرلر و بۇنونلا دا دیلین گمیسینه یئنی یئلکن، دیلین ائوینه یئنی پنجره، دیلین لیباسینا یئنی رنگ قاتمیش اوْلورلار.

تقلیدچی ایسه مین بیر کاروانین کئچدیگی یوْللا گئدیر، دوْلاشماق، آزماق قوْرخوسوندان اوْندان کنارا چێخمیر. اوْ، اؤز حیاتیندا، بیر تیکه چؤرگی‌نین قایغیسیندا، یئمه‌یینده، ایچمه‌یینده، گئییمینده مین بیر نسلین تاپدالادیغی یوْللا گئدیر. اوْنون حیاتی عکس-صدا کیمیدیر، میشتی رنگسیزدیر و حاقیندا هئچ نه بیلمه‌دیگی و بیلمک ده ایسته‌مه‌دیگی اۇزاق بیر حقیقتین سوْلغون کؤلگه‌سینه بنزه‌ییر.

شاعر اؤز رۇحونون مبه‌دینه داخیل اوْلان، گؤز یاشلاری ایچریسینده و حئیرانلیقلا دیز چؤکوب مدح دئین، دینله‌ین و خبر وئرن مؤمیندیر. اوْ چێخاندا دوْداقلاریندا یئنی آدلار،فئللر، نیدالار، اؤز نسلی‌نین صۇرتلری اۆچون هر گۆن یئنیلشن اؤز اۆمیدلری‌نین فوْرمالاری اۆچون هر گئجه دیَیشن ایفاده‌لر. بۇ عمللرله اوْ، دیلی‌نین لیراسینا بیر گۆموش سیم علاوه‌ ائدیر و اوْنون مئهرابینا عطیرلی بۇداق قوْیور.

تقلیدچی ایسه ایختییارسیز و دۆشونمه‌دن کؤهنه دۇعالاری تکرارلاییر و دیلی نئجه تاپمیشدی کی، اؤز ناتیقلیک باجاریغینی ایسه ایفاده‌سیز و سیماسیز قوْیور.

شاعر قادینی سئونده رۇحو تنهالیغا چکیلیر، بشر یوْللاریندان چێخیر کی، اؤز آرزولارینی گۆنون سئوینجی و گئجه‌نین قوْرخوسونا، طۇفانین نریلتیسی و وادی‌نین سۆکوتونا گئییندیرسین، سوْنرا دا اؤز ائموْسییالاریندان دیلین باشینا بیر چلنگ هؤرسون، فرحلریندن اوْنون گرده‌نینه قێزیل بوْیونباغی توْخوسون.

تقلیدچی ایسه سئوگیده ده، سئوگی‌نین مؤوزوسونو ترننوم ائدنده ده عینیدیر. اگر سئوگیلیسی‌نین اۆزونو و بوْغازینی خاتیرلادیرسا، "مینالانمیش آی و جئیران" دئیه‌جک، تئللریندن، بوْی-بۇخونوندان و باخیشلاریندان دانیشاندا "گئجه، سؤیود بۇداغی و اوْخلار" دئیه‌جک، قملننده، "یۇخوسوز گؤزلر، اۇزاق دان یئری، یاخین هیجران" سؤیله‌یه‌جک. ناتیقلیگین زیروه‌سینه چاتماق ایسته‌ینده ایسه "منیم سئوگیلیم نرگیز گؤزلریندن میرواری گؤز یاشلاری تؤکور کی، گۆل یاناقلارینی سۇوارسین و سالخیم اللری‌نین سرینلیگی ایله دیشلرینه توْخونسون". بیزیم دوْستوموز تۇتوقوشو دا بۇ کؤهنلمیش نغمه‌نین زنگوله‌سینی تکرارلاییر و بیلمیر کی، اؤز کۆتلویو ایله دیلین بالینی زهرله‌ییر، اؤز آغلی‌نین کملیگی و بایاغیلیغی ایله اوْنون شرف و نجابتینی آلچالدیر.

من آرتیق ایختیراچی-یارادانین گتیردیگی خئییر و بهرسیزین وئردیگی ضرردن دانیشدیم، اما حیاتینی لۆغتلر، بؤیوک معلومات کیتابلاری ترتیب ائتمه‌یه، دیلین آکادئمییاسی‌نین تشکیلینه حصر ائدنلری خاتیرلاتمادیم. من اوْنلار حاقیندا بیر کلمه بئله دئمه‌دیم، حالبوکی اوْنلار، منجه، دیلین قابارما و چکیلمه‌سی آراسینداکی ساحله بنزه‌ییرلر. اوْنلار فۇنکسییاسی خلبیردن اله‌ییب سئچمک چرچیوه‌سیندن کنارا چێخمیر. گؤزل فۇنکسییادیر، اما، اگر میللتده یارادیجیلیق گۆجو قانقال اکیب قۇرو اوْت بئجریرسه، اؤز تارلاسیندان آلاق و خزان یێغیرسا، اوْلا بیلسین، داها یاخشی اوْلاردی کی، بۇنونلا فئرمادا فحله‌لر مشغول اوْلسون.

من یئنه دئییرم، دیلین حیاتی، اوْنون وحدتی، عۆمومخالق ایستیفاده‌سی و بۇنونلا باغلی هر شئی شاعرین فانتازییاسی‌نین محصولو اوْلوب و اوْلاجاق. بس بیزده شاعر وارمی؟ وار. بیزیم شاعریمیز وار. شرقین هر ساکینی تارلادا، باغدا، توْخوجو دزگاهی‌نین آرخاسیندا، مبدده، کافئدرادا، کیتابخانادا شاعر اوْلا بیلر. شرقین هر ساکینی تقلیدچیلیگین و عنعنه‌لرین اسارتیندن قۇرتاریب حیاتین حرکتینده گۆنشه دوْغرو گئده بیلر. شرقین هر ساکینی رۇحوندا گیزلی اوْلان یارادیجیلیق گۆجونه تابع اوْلوب - همین اوْ ثابت گۆجه کی، داشلاردان اللها اوْغوللار اۇجالدیر.

ایستئدادلا نیشانلنن شاعر و ناصرلره دئییرم: اؤز خئیرینیز آدینا قاباقدا گئدنلرین ایزی ایله گئتمه‌یین. سیزه و عرب دیلینه کناردان آلینان ماهیتدن تیکیلن اۇجا بیر ایمارتدنسه اؤز طبیعی ماهیتینیزدن کاسیب بیر داخما تیکمک داها یاخشی اوْلار. رۇحونوزون قۇوه‌سی ایله ائلئگییالاردان، مدحیه و تعریفچیلیکدن چکی‌نین. سیزه و عرب دیلینه اؤز قلبینیزی بۆت و مۆقووالارین قاباغیندا خوْش عطیر ساچماق اۆچون یاندیرماغا وئرمکدنسه، ائتیناسیزلیقلا اۇنودولاراق اؤلمک داها یاخشیدیر. اؤز میللی قۆرورونوزدا شرق حیاتینی حئیرانئدیجی کدر و سئوینجلری ایله تصویر ائدین. سیزه و عرب دیلینه قربین ان مشهور و گؤزل کیتابلارینی تقلید ائتمکدنسه، اؤز مۆحیطیندن ان ساده حکایه‌نی گؤتوروب اوْنو اؤز فانتازییالاری ایله بزه‌مک داها یاخشی اوْلار.

.